Türk kadınının seçme ve seçilme hakkını elde etmesinde Bolu kilometre taşı oldu
Bosna’da dünyaya gelen ve ilk ve ortaöğrenimini Bolu’da tamamlayan Bâhire Bediz Hanım, Bolu Kız Sanat Mektebi’nde resim öğretmenliği yapmıştır. Bolu Belediye Meclisi üyeliğinde, Cumhuriyet Halk Fırkası teşkilatında ve Halkevi’nde görev almıştır. Bolu’yu ziyareti sırasında Gazi Mustafa Kemal’in takdirine mazhar olan ve bu münasebetle Gazi’nin tavsiye ve telkiniyle Konya’dan mebus seçilen Bâhire Bediz Hanım’ın Türkiye’de kadın haklarının sağlanması konusunda önemli gayretler sarf ettiği anlaşılmaktadır.
CHF (Cumhuriyet Halk Fırkası) Aralık 1934’de milletvekilliği için erken seçim kararı aldı.17 Türkiye genelinde 1935 genel seçimleri ikinci seçmen (müntehib-i sani) seçimleri Ocak ayı ortasından itibaren yapılmıştır. Milletvekili seçimi ise 8 Şubat’ta yapılmıştır. O tarihlerde yürütülmekte olan “öztürkçe” politikası gereğince öteden beri kullanılmakta olan bazı kavramlar terk edilerek yerine yeni kavramlar kullanılmaya başlanmıştır. Kısa süreli de olsa milletvekillerine “Saylav” meclise “Kamutay” denilmiştir. Bu seçimde adayların tespiti CHF Genel Başkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından yapılmıştır. Aynı zamanda seçim beyannamesi olan aday listeleri seçimden kısa bir süre önce (üç gün önce) kamuoyuna ilan edilmiştir. 21 Ocak 1935 tarihinde Kemal Paşa İsmet Paşa ile birlikte Dolmabahçe Sarayı’na yerleşerek seçim çalışmalarını burada yapmıştır. Kemal Atatürk imzasıyla 5 Şubat 1935 tarihinde seçmenlere hitaben yayınlanan bildiriyle adaylar açıklanmıştır. 1935 genel seçiminde kadınlar ilk defa meclise girmişlerdir. Atatürk dönemin son seçimi olan 1935 seçiminde Türk kadını ilk defa seçilme hakkını elde etmiştir. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi üzerine genel seçimden önce CHF teşkilatına gönderilen 12 Aralık 1934 tarihli yazıda kadınların artık, Müntehib-i sani de seçileceklerini bunun için de partiye üye olmaları gerektiği bildirilmiştir. Bu genel seçimde Türkiye genelinde 18 kadın milletvekili parlamentoya girmiştir. İlki 1931 genel seçiminde uygulamaya konulan bağımsız adaylar uygulamasının ikincisi 1935 genel seçiminde tatbik edilmiştir.
.jpg)
“Senin adın bundan sonra Bediz olsun”
Hikâyemiz 17 Temmuz 1934 günü akşamında Bolu'da başlıyor. Gazi Mustafa Kemal Bolu'ya geldiği günün gecesini Bolu’da geçirmiştir. Basına yansıyan haberlerden anlaşıldığı üzere gece Gazi Mustafa Kemal’in şerefine şehir baştanbaşa aydınlatılmış, Halk Fırkası binası etrafında eğlenceler tertip edilmiş, gençler millî oyunlar oynamışlar ve büyük bir fener alayı düzenlemiştir. Özellikle gençler heyecanlı hitabeleriyle Gazi Mustafa Kemal’e olan inanç ve bağlılıklarını dile getirmişler, bu hitabeler halkın memnuniyetine sebep olmuş ve alkışlarla karşılık görmüştür. Bu tezahüratı ikamet ettiği Halk Fırkası binasının önüne çıkarak takip eden Gazi Mustafa Kemal Boluluların bu yakın ilgisi karşısında duygulandığını ifade etmiş ve onlara teşekkürlerini beyan etmek suretiyle bu coşkudan memnuniyetini dile getirmiştir. Akşam saat 20.30 civarında Bolu Halkevi’nde başlayan yemek aynı heyecan ve neşe ile geç vakte kadar devam etmiştir. Gazi Mustafa Kemal’in Bolulu aşçısının hazırladığı yemek masasının Çankaya’daki mutat sofrayı aratmayacak şekilde kalabalık olduğu görülmüş ve burada konu edilen mülahazalar siyasi, sosyal ve kültürel meselelere odaklanmıştır. Bu konular nihayetinde söz konusu dönem itibariyle gündemde olan dil ve tarih meselelerine gelmiş ve söyleşiler sırasında Bolu’nun genç, çalışkan, münevver ve sosyal faaliyetleri ile dikkat çeken hanımlarından Bâhire (Morova) Hanım’ın söylemleri Gazi Mustafa Kemal’in ilgisini çekmiştir. Bu nedenle Bâhire Hanım’a çeşitli konularda sorular yöneltmiş ve onunla fikir teatisinde bulunmuştur. Nihayetinde Türk dili çalışmaları kapsamında öz Türkçeye yönelişin olduğu bu dönemde cereyan eden söz konusu mülahazaların da etkisiyle: “Senin adın bundan sonra Bediz olsun.” diyerek Türkçede “süs ve nakış” anlamına gelen “Bediz” ismini bir kâğıda yazarak Bâhire Hanım’a vermiş, Bâhire Hanım da Gazi Mustafa Kemal’e bu kâğıdın altına imza attırmak suretiyle bu gecenin anısını ölümsüzleştirmiştir.
.jpg)
(Bediz Morava)
Takiben Gazi Mustafa Kemal’in Bâhire Hanım’a “Seninle, Türk kadınının temsilcisi olarak Meclis’te çalışmak isterim.” diyerek önemli bir teklifte bulunduğu görülmüştür. Nitekim Bolu’da cereyan eden bu fikir teatisinin ve ciddi teklifin eseri olarak Bâhire Hanım 1935 yılı genel seçimlerinde Konya’dan mebus seçilerek TBMM’ye iştirak etmiştir. Gazi Mustafa Kemal’in Bolu’da bulunduğu gece, akşam yemeğine Ticaret Odası Reisi sıfatıyla davet edilen Tevfik (Atay) Bey söz konusu konuya ilişkin Bolu’nun yakın tarihi ile ilgili bir anısını şu şekilde anlatmıştır.“Yemekte Türk kadınının tarihteki yeri Sayın Fuat Köprülü ve Sayın Afet İnan tarafından karşılıklı incelendi. Sofrada bulunan zevât fikirlerini açıkladılar. Neticede kadınlarımızın TBMM’de hizmet verebilecekleri kararlaştırıldı. Atatürk, bu konunun Millet Meclisi’nde müzakere edilmesini ve kanunlaşmasını temin etmek üzere, Sayın Şükrü Kaya’yı vazifelendirdi. Sabahın 4’üne kadar devam eden yemek, neşe ve heyecanla geçti. Binanın dışında ise halk coşkun tezahürâtta bulunuyordu.”
.jpg)
10 Kasım 1965 tarihinde vefat etti
Gazi Mustafa Kemal’in mesaisi ve teşvikiyle Türk kadınının seçme ve seçilme hakkını elde etmesinde önemli bir müzakere bu şekilde Bolu’da gerçekleşmiştir. Bahire Bediz Morova Aydilek ise Mustafa Kemal Atatürk'ün 27.ölüm yıldönümü olan 10 Kasım 1965 tarihinde vefat etti.
(1).jpg)
